Bir gün evinizin kapısını açıp içeri girdiğinizde evdeki eşyanın, olduğundan daha büyük veya daha küçük olduğunu görürseniz ne düşünürsünüz? Söz gelimi masanızdaki 30 santimetrelik cetvelin 3 metre kadar uzadığını, çamaşır makinanızın kibrit kutusu kadar küçüldüğünü meyve tabağındaki elmanın karpuzdan daha büyük bir şekil aldığını görürseniz büyük bir olasılıkla halüsinasyon gördüğünüzü düşünürsünüz. Bunun nedeni, büyüme veya küçülmenin bütün her şey için eş oranlarda gerçekleşmemiş olmasıdır. Çamaşır makinası kibrit kutusu kadar küçülürken eğer eviniz, siz dâhil evdeki bütün her şey ve bulunduğunuz yerleşim yeri, ülke, dünya güneş sistemi, galaksi ve evrenin tamamı aynı ölçekte ve eş zamanlı olarak küçülseydi siz makinanın bu denli küçüldüğünü hiçbir şekilde anlayamazdınız. Aynı oranlarda büyümesi halinde de siz, elmanın karpuz kadar büyüdüğünü asla anlayamazdınız. Çünkü ağzınız, avuçlarınız, siz ve diğer her şey aynı oranlarda büyüyecekti.  Aslında referansı olmayan mutlak uzay boşluğunda herhangi bir madde miktarı tek başına ne büyüktür ne de küçüktür. Çünkü her şey referans kaynağına göre büyük veya küçüktür. Referans kaynağı değiştikçe de büyüklüğün veya küçüklüğün miktarı da değişir. Başka bir ifade ile bir cismin büyük veya küçük olması o maddenin sadece kendi niteliğiyle ilgili değil, aynı zamanda referans kaynağıyla da ilgilidir. Nitekim eğer bütün evren, içindeki materyal ile birlikte aynı oranlar dâhilinde bin kat büyüse veya bin kat küçülse biz bunu hiçbir şekilde fark edemezdik. Yani boyumuz bin kat büyümesine (veya küçülmesine) rağmen biz bunu hiçbir şekilde ayırt edemezdik. Çünkü bizimle birlikte çevremizi saran bütün her şey aynı ölçeklerde büyüyecek veya küçülecekti. Büyüklük, küçüklük ve eşitlik; iki şeyin birbirine olan oransal miktarlarıdır. Aslında küçük veya büyük diye bir işlev hiç olmayabilirdi. Bunun hiç olmadığı bir evrenin nasıl olabileceğini de bilemezdik. Ama artık şunu kesinlikle biliyoruz ki büyüklük veya küçüklük, hayatımızı yaşanabilir kılan, anlamlandıran ve kolaylaştıran olağanüstü bir tasarımdır. Evrendeki bütün her şey, birbirine yüzde yüz eşit ebatlarda (sayılarda, hızlarda ve ağırlıklarda) da yaratılabilirdi. Ama o zaman evrendeki bütün dengeler sıfırlanır; anlam, perspektif, sanat, keşif, bilgi ve işlevsellik büsbütün yok olup giderdi. Öyle ki yaşamamız da mümkün olmayacaktı. Çünkü hiçbir insan, vücudundaki bir hücre ile ya da içmek zorunda olduğu bir su molekülü ile aynı büyüklükte olduğu halde yaşayamazdı. 

          Aslında büyüklük ve küçüklük öyle harika tasarlanmıştır ki bu iki unsur her adımda değişebilen, referans kaynağına göre yer değiştirebilen, gerçek hayatta pratiği olan ancak tamamen göreceli olan özelliklerdir. Herhangi bir cisim (veya enerji, uzay, madde yahut zaman miktarları) tek başına büyük yahut küçük değildir. Eğer kıyaslayacağınız bir başka referans yoksa o miktarın hacmi, ağırlığı, hızı ve sayısal miktarlarının büyüklüğünden ya da küçüklüğünden de söz edilemez. Mutlak uzay boşluğunda ve başka hiçbir referans kaynağı olmaksızın biri durgun biri hareket halinde olan iki cisimden hangisinin durgun hangisinin hareket halinde olduğu hiçbir şekilde bilinemez. Yine mutlak uzay boşluğunda bulunan tek bir cismin ne büyüklükte sert veya yumuşak, sıcak veya soğuk olduğu asla bilinemez. Dünya dendiğinde çoğumuzun aklına devasa bir büyüklük gelir. Bunun nedeni dünyada dünyadan daha büyük bir nesnenin olmayışıdır. Oysaki güneşimiz, bir milyondan fazla dünyayı içine alabilecek kadar büyüktür ve sadece Samanyolu Galaksisi, güneş sistemimiz gibi iki yüz milyar güneş sitemini barındırabiliyor. Bu güneşler arasındaki en yakın mesafe ise 4 ışık yılıdır. Samanyolu’nun kalınlığı 1.000 ışık yılı, çapı 100.000 ışık yılıdır. Buna rağmen Samanyolu’nun uzayda kapladığı alan, bir elektronun dünyada kapladığı alandan yüz milyarlarca kat daha küçüktür. Aşırı büyük şeylerin cazibesi kadar aşırı küçük şeylerin de bir o kadar cazibesi vardır. Bir atom çekirdeğinin çapı bir cm’nin 10 trilyonda biri kadardır. Yani yüz milyar çekirdeği bir zincir oluşturmak üzere yan yana dizecek olursak yine de bu zinciri çıplak gözle görmemiz mümkün olmayacaktır. Elektronlar atom çekirdeğinden daha küçüktür; ama buna rağmen bir elektronu evren kadar büyütürsek bir sicim, ancak bir kavak ağacı kadar büyür. Görünür evrenin çapının 93 milyar ışık yılı olduğu düşünüldüğünde sicim teorisinde öngörülen bir sicimin ne denli küçük olduğu daha iyi anlaşılır. Evrendeki en büyük mesafe (evrenin çapı) ile en küçük mesafe (sicimin boyu) arasındaki oransal ortalama 10 kilometredir. Yani en küçük mesafenin 10 kilometreye oranı ile en büyük mesafenin 10 kilometreye oranı aynıdır. Başka bir ifade ile evren on kilometre çapındaki bir kayaya göre ne kadar büyükse, elektrona göre de bu kaya o kadar büyüktür. Evrenin içine bu kayadan kaç adet sığabiliyorsa kayanın içine de o kadar elektron sığar. Evren genişlerken içindeki bütün her şey genişlediğinden bu oran hep sabit kalmaktadır. Görünür evrenin çevresi 292 milyar ışık yılıdır. Ancak reel bir karşılığı olsa da bu mesafe türetilmiş bir mesafedir. Büyüklük ve küçüklükte belirleyici olan mesafeler; sicimin boyu (veya elektronun çapı), on kilometrelik mesafe ve  görünür evrenin çapıdır. Görünür evren; ışığın bize ulaştığı veya ulaşma olasılığının bulunduğu kaynağın sınırıdır. Evrenin ışık hızından daha hızlı genişlemesi nedeniyle bu sınırdan daha uzaktaki maddelerden gelen ışık hiçbir zaman bize ulaşamayacaktır.  

           Kabul etmeliyiz ki biz sadece matematiği, fiziği, kimyayı ve diğer bilimleri değil yediğimiz yemeği, yürüdüğümüz mesafeyi, konuştuğumuz veya yazdığımız kelimeleri de büyüklük ve küçüklük sayesinde yapabiliyoruz.  Görmek, dokunmak, işitmek, koklamak veya konuşmak hepsi büyüklük ve küçüklük sayesinde işlevsel olabiliyor. Akıl yürütmelerimiz, her türlü bilimsel çalışmalar, hareketlerimiz, renkler, duygularımız, sanat ve her türlü pratikliğimiz yine bu büyüklük ve küçüklük sayesinde gerçekleşebiliyor. Buna rağmen çoğumuz büyüklük ve küçüklüğün ne denli muhteşem bir tasarım olduğunun ayırdında değiliz. Bunun asıl olağanüstü yönü ise henüz evren yaratılmadan önce ve evvelinde hiçbir örnek yokken büyüklük ve küçüklük diye iki özelliğin tasarlanabilmiş olmasıdır. Eğer bu yazının çok uzun ya da kısa veya normal olduğunu, başarılı veya başarısız olduğunu düşünüyorsanız bunun nedeni büyüklük ve küçüklük diye iki özelliğin evrende yaratılmış olmasıdır. Aksi halde böyle bir analiz yapmanız mümkün olmayacaktı.

Z. Abidin TOPRAK

 

Z.ABİDİN TOPRAK

Zamanın Yönü Tersine Döndürülebilir mi?

29.09.2023

         Her madde ve enerji bütün veya parçalar halinde uzayda yolculuk yapar. Madde ve enerji parçalarının bu yolculukta ileriye, geriye, yukarıya, aşağıya, sağa, sola ve bunların arasında kalan bütün açılarda hareket etmeleri mümkündür. Hareketin tek bir yönü olmakla birlikte gidilen yönün tersine geri dönmek, herha...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Referanslar

25.09.2023

       Referans; herhangi bir büyüklüğün miktarına kaynak, ölçü veya kıyas oluşturan başka bir büyüklüktür.  Evrende bulunan her şeyin bir miktarı vardır. Bu miktarların ne kadar az, çok, büyük veya küçük, olduğu ancak başka bir referansa göre belirlenebilir. Hiçbir büyüklük tek baş...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Aşırı hızlardaki sükunet

23.07.2023

Maddelerdeki elektronlar saniyede 300 bin kilometreye yakın hızlarda hareket ediyor. Dünya, kendi ekseni etrafında saatte 1670 km, Güneş’in etrafında saatte 107.000 km hızla dönüyor. Güneş, kendi etrafında saatte 7.000 km, bütün gezegenleriyle birlikte bir sistem olarak Samanyolu Galaksisi’nin etraf...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

İstemediğimiz olayları hayatımızın geçmişinden silmemiz mümkün mü? (Zaman oyunları)

02.06.2023

Masanızdaki kâğıda kalemle derin bir çizgi çiziyorsunuz. Çizginin izi, kâğıdın altındaki deri kaplamada da çıkıyor, hatta aynı çizginin izi derinin altındaki ahşap yüzeye de geçiyor. Sonra kağıttaki çizgiyi siliyorsunuz, deriyi deforme eden çizik izini de düzeltip eski durumuna getiriyorsunuz, daha sonra da ahşap ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Schrödinger’in Kedisi

30.04.2023

Schrödinger’in kedisiGünümüz dünya insanlarının yaklaşık % 95’i Schrödinger’in kedisinin hayatı...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Pencerenizden içeri girenler

31.12.2022

Açık bıraktığınız pencerenizden evinizin içine soğuk, dolu, toz böcek, gürültü, fare veya hırsız girebilir. Bunlar evinizin içine girdiğinde sizin için dört seçenek belirecektir. Bunlardan biri;...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Maddenin ana taşıyıcı kolonları

21.12.2022

Bir binayı taşıyan ana güç, kolonlarıdır. Bu yüzden en sağlam olması gereken de yine kolonlardır. Bu güvence insan için son derece önemlidir. Ne var ki her şeye rağmen bütün madde ve cisimler görece kolaylıkla parçalanabilirler. Bunun tek istisnası ise atom çekirdeğidir. ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Şeytan diyor ki;

13.12.2022

...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Tuğla

11.11.2022

      "Temeline harç olmak" ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Tanımsız

27.10.2022

Acıları yere gömmek vardı yeryüzünde mutlu kalmak İnsanlar gömüldü yere ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Görgüsüzlük

17.10.2022

...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Akıl ve acı

25.09.2022

George Floyd, ABD’nin beyaz polisi tarafından, diziyle boğazına 9 dakika boyunca bastırılmas...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

İyi bir kötülük türü yoktur

19.08.2022

En kötü kötülük iyi bir değer adına işlenen kötülüklerdir. Allah adına bir kötülük işlendiğinde  iki seçenek aktive olmaya başlar. Ya insanlar Allah’a teslimiyet göstermeye devam edip o kötülüğü meşru görecek, destekleyecek ve Allah’ın rızasını kazanm...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Ücretsiz güzellik merkezi

02.08.2022

İnsanların çoğu genellikle dışına yatırım yapıyor. Dışa yapılan yatırım zamanla bozulur. İçe yapılan yatırım ise kalıcıdır. Şöyle bir güzellik merkezi düşünün: -Her türlü kötü ahlak güzelleştirilir. ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kadınlar ve erkekler

18.07.2022

...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kadife Kaplı Çöpler

17.06.2022

              Evdeki halınızı severek almışsınız. Ama yorgan diye kimin üstünü o halıyla örterseniz üzerinden fırlatıp atacaktır. Buzdolabınız gayet güzeldir. Fakat içine ayakkabılarınızı koyarsanız kimse o dolabın kapısını açmayı istemez. Işıl ışıl parlayan güzel tencerenizi ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

İnsanlık hangi sonuca bağlanacak?

14.05.2022

         Dünyanın yaşanmaz hale gelmesi halinde insan neslinin devam etmesini sağlamak için önerilen en güçlü çözüm, başka bir gezegene taşınmak olarak belirtiliyor. Ancak yakın çevremizde yaşamaya elverişli bir gezegen olmadığından en iyimser haliyle böyle bir gezegenin bizden yüz mily...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Çeşitlilik

24.03.2022

        Çeşitlilik bir gereklilik midir, kaçınılmazlık mıdır, faydalı mıdır, zararlı mıdır ?  Bu soruların yanıtını bilmeden çoğu defa çeşitliliği bir engel olarak görür...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Hızlı Zaman Endişesi

24.02.2022

          Bir çocukla bir saatlik yolculuk yaptığınızda çocuk neredeyse her on dakikada bir size; "daha gelmedik mi" diye sorar. Başta yolculuğun bir saat süreceğini söylemiş olmanıza rağmen sık sık bu soruyla muhatap olursunuz. Siz çoğun sabırsızlığından, o da sizin sabrınızdan şikayet...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kuantum

25.01.2022

         Kuantum fiziği veya kuantum mekaniği evreni “miktarlar” üzerinde açıklayan bir bilimdir. Buna nicem veya dalga mekaniği de denir. Kuanta, “miktar” demektir. Latince kökenli bu kelimenin orijinali  kuantus, yani “ne büyüklükte ne kadar” anlamındadır. Do...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kuantum Belirsizlik İlkesi

24.12.2021

               Werner Heisenberg ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Çift Yarık Deneyi (Young Deneyi)

30.11.2021

          Çift yarık deneyi; fizik, optik ve kuantum fiziğine çok değerli katkılar sunmuş...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kuantum Dolanıklık

25.11.2021

           Atom altı noktasal parçacıklardan her birinin diğeriyle aynı olan bir eş parçacığı vardır. Bunların birbirinden tek farkı biri hangi yöne doğru dönüyorsa eşi bunun tersi yönünde dö...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Yokluk

15.11.2021

             Yokluk denince çoğumuzun aklına içinde hiçbir şeyin bulunmadığı boş bir alan, ya da boş ve karanlık bir ortam gelir. Halbuki boşluk ve alan uzaya ait uç boyutlu bir varlıktır ve içinde hiçbir şey olmasa da bu alanlar yokluk demek değildir. Bunu böyle algılamamızın nedeni yokluğu, ona yakın bir va...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kuantum Sıçraması

08.11.2021

             Kuantum sıçraması kavramı, ilk defa 1913’te Danimarkalı fizikçi Niels Bohr tarafından kullanılarak bilim literatürüne girdi. Bu, aynı zamanda modern atom teorisiydi. Buna göre atom çeki...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Işığın Gizemli Dünyası

21.10.2021

       ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kaçınılmazlık

13.09.2021

Kaçınılmazlık deneyden daha güçlü bir argümandır. Deney düzeneklerinde hesaba katılmayan küçük bir ayrıntı olabilir ve bu ayrıntı yüzünden deneyin sonucu farklı çıkabilir veya sonuç aynı olduğu halde neden farklı olabilir. Fakat kaçınılmazlık alternatifsiz seçenektir.  Eğer  2+X = ? diye bir soru sorulursa hem X’in değeri için sonsuz s...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

SU

06.08.2021

Su, bir oksijen ve iki hidrojen elementinden oluşan kimyasal bir bileşiktir. Oksijenin yakıcı, hidrojenin de yanıcı olmasına karşın su yangın söndürücü bir özelliğe sahiptir. Tadı ve kokusu olmayan suyun rengi hafif mavidir. Bunun nedeni kırmızı dalga boylarındaki  ışığı bir miktar emmesidir.  Canlılar için su kaçınılmazdır. Bazı mikroo...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Algı Ötesi Tek Yönlülük

28.06.2021

Tabiatta çok değerli ve bir o kadar da cazip sırlar bulunmaktadır. Bu sırlar bazen algılarımıza sığmayan, bazen çok ilginç, bazen de evren içinde...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Canlılık

31.05.2021

  Eğer bir gün yürürken yol kenarında bulunan bir kaya parçasının kımıldadığını, hareket edip yürüdüğünü, sonra size dönüp gülümsediğini ve “gel” diye seslendiğini görürseniz, ya küçük dilinizi yutar ya da tabana kuvvet d...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Mesafeler

29.04.2021

               Mesafe nedir, mesafeler olmasaydı bütün her şey nasıl görünecekti, bilinen en uzun ve en kısa mesafe hangileridir, bunların arasındaki oransal ortalama ne kadardır? Bu mesa...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Her Şey Ne Kadardır? (Evrenin Miktarı)

30.03.2021

Evren beş ana varlıktan oluşuyor. Bunlar; uzay, zaman, madde, enerji  ve bilgidir. Evren 13.8 milyar yıl önce Big-Bang (Büyük Patlama) ile bir sıfır hacim içinde (yoktan) var edildi. Bu olay en b...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kara Delikler

18.03.2021

Kara delikler birer maddedir. Kara delikleri anlamak için öncelikle maddenin nasıl oluştuğu, nasıl topaklandığı ve kütle çekim kuvvetinin uzay ve zamanı nasıl deforme ettiğini bilmek gerekiyor. Kütlesi olan her varlık kütle çekim...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Zamanda Yolculuk Yapılabilir mi?

17.02.2021

Aslında ışık ve ışık hızında yol alan enerji parçacıkları hariç diğer her şey zamanda yolculuk yaparlar. Yolculuk denince çoğu insan bunu uzayda  yapılan yolculuk olarak anlıyor. Teorik olarak yolculuk uzayda, zamanda ve ikisinde olmak üzere üç şekilde yapılabilir. Uzay veya zamanın  iki noktası  arasında alınan mesafeye yolculuk d...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

İhtiyaç, Kaynak ve Bölüşüm Problemi

12.02.2021

Eğer ihtiyaçlar sınırlı ve kaynaklar sınırsız olsaydı iktisat bilimine gerek olmazdı.  Tıpkı hastalık ve ölümün olmaması halinde tıp bilimine ihtiyaç duyulmayacağı gibi. Fakat insan ihtiyaçları sonsuz, dünya kaynakları ise sınırlıdır. Bu, ihtiyaç – kaynak ilişki...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Onu nasıl hayal etmek isterdiniz?

13.01.2021

Sevdiğiniz bir insanı nasıl hayal etmek istersiniz? Fiziğini, giyimini, yaşını, karekterini, eylem, düşünce ve yaklaşımlarını nasıl tasvir edersiniz? Sözgelimi onu kusursuz görebilir veya ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Adalet mi, İyilik mi?

27.11.2020

Adalet kavramı  iyilik veya kötülük kavramlarından daha farklı bir durumu ifade eder.  Adalet; iyilikte de kötülükte de eşit fırsatlara sahip olmayı ifade eder.  Yüce Alla...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Her Şeyin Teorisi (Sicim Kuramı)

23.11.2020

              Her şey ne demektir? Her şey bir şeyden mi yaratıldı ? Eğer böyleyse madde, enerji, zaman,...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Zaman, son yıllarda gerçekten hızla akıp gidiyor mu?

20.11.2020

Zaman, son yıllarda gerçekten hızla akıp gidiyor mu? ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Bu Akşam Her Şey Büyüyecek

16.11.2020

Bir pazar sabahı koltuğunuza yan uzanmış sehpadan kahvenizi yudumluyorsunuz. Ancak birazdan sıra dışı bir olay gerçekleşecek. Elinizi tekrar fincana uzattığınızda fincanınızın bir tas kadar büyüdüğünü göreceksiniz. Büyük bir şaşkınlıkla elinizi çekip fincana odaklanacaksınız. Şaşkınlığınız her saniye artmaktadır, çünkü fincan her saniye düzenli ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kadını ve Erkeği Tasarlamak

02.11.2020

Bir erkek için kadın ne kadar caziptir? Aynı şekilde bir kadın için erkek ne kadar caziptir? Her bir soruyu muhatabına sormak daha anlamlıdır. Henüz yaratılmazdan önce erkek-dişi veya kadın ve erkek gibi iki cazip cinsiyet kimin aklına gelebilirdi? Kim bunları tasarlayıp h...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kapılardaki Yazı

30.10.2020

Adam hayretler içindeydi. Alacaklı olduğu herkes onar dakika arayla kendisine borcunu ödemeye geliyordu. Borçluların başına saksı mı düşmüştü, yoksa gece hep beraber rüya mı görmüşlerdi?  Hiçbir umudu kalmamışken bir anda iflastan kurtulmuş ve tekrar eski zenginliğine kavuşmuştu. Art...

Devamını Gör