Her madde ve enerji bütün veya parçalar halinde uzayda yolculuk yapar. Madde ve enerji parçalarının bu yolculukta ileriye, geriye, yukarıya, aşağıya, sağa, sola ve bunların arasında kalan bütün açılarda hareket etmeleri mümkündür. Hareketin tek bir yönü olmakla birlikte gidilen yönün tersine geri dönmek, herhangi bir açıyla sağa, sola, yukarıya veya aşağıya doğru yön değiştirmek mümkündür. Bu, uzayın üç boyut (en, boy ve yükseklik) üzerinde sağladığı büyük bir olanaktır. Eğer hareket sadece tek bir yöne bağlı olsaydı ve diğer yönlere yönelmek mümkün olmasaydı hareket ederken başladığınız yere geri dönmeniz mümkün olmayacaktı. İlk hareketiniz hangi yönde ise ilelebet hep o yöne doğru ilerler, geriye, sağa, sola, yukarıya veya aşağıya doğru hareket edemezdiniz. Herhangi bir araçla yukarıya doğru ilerleseydiniz sonsuza kadar hep aynı rotada yukarıya doğru ilerler ve geri dönüşünüz, ya da sağa sola veya herhangi başka bir yöne sapmanız mümkün olmayacaktı.  Eğer aşağıya doğru hareket ediyor olsaydınız yine hep aşağıya doğru iner yukarıya, sağa, sola veya başka herhangi bir yöne yönelerek ilerlemeniz mümkün olmayacaktı.  Aynı şey düz zeminlerde yürümek için de geçerlidir. Tek boyutlu bir uzayda hareketler ancak böyle gerçekleşebilirdi. Uzaydaki her bir boyut; bir önceki boyuta göre konum ve harekete, ilave sayısız seçenekler kazandırır.  Ancak zamanın yönü uzaydaki yönler kadar çok ve özgür değildir.  Zaman, uzayın üç boyutunu da kapsamasına rağmen yine de hep tek yöne doğru akmaktadır. Zamanın yönü uzayın yönlerinden biri değildir. Bu yüzden zamanda sağa veya sola dönmek, aşağıya inmek veya yukarıya çıkmak söz konusu değildir.  Bununla birlikte zamanın kendine özgü bir yönü vardır ve hep o yönde ilerlemektedir.  Bu, en azından bu günkü teknoloji ile geri dönüşü olmayan bir yöndür.  Uzaydaki en, boy ve yükseklik boyutlarında farklı yönlerde bulunan konum ve hareketler üzerinde zamanın, hepsi için nasıl tek bir yönde ilerlediğine ilişkin verilebilecek örnek şöyle olabilir: Düzgün ve doğrusal hareket eden bir trenin içindeki kompartmanın birinde birkaç karınca bulunuyor.  Bu karıncalar sağa, sola ve diğer çeşitli açılarda ileriye ve geriye hareket etmekte, zaman zaman da koltuğa tırmanıp yukarıya çıkmakta sonra tekrar aşağıya yani geldikleri noktaya geri dönmektedirler. Karıncalar her ne kadar uzayın en, boy ve yükseklik boyutlarının üçü üzerinde ve farklı yönlerde hareket etseler de trenin içindeki koordinat ve yönleri ne olursa olsun tren hepsi ile birlikte tek bir yöne doğru ilerlemektedir. Yani tren, karıncaların üç boyut üzerindeki konum ve yönlerinin tamamını birlikte tek bir yönde ilerletmektedir. Elbette ki karıncaların trenin taban, tavan ve duvarlarına göre olan sayısal konumları ile uzaydaki konumları farklı olacaktır ve asıl konum uzaydaki konumlarıdır.  Bu farklılığın nedeni trenin dışında bir uzayın olmasıdır.  Fakat uzayın dışında bir başka uzay, zamanın dışında da bir başka zaman bulunmamaktadır. Bu yüzden zaman; madde ve enerji parçalarının gerçek konum ve yönlerini kapsayacak şekilde kendi özel yönünde ilerlemektedir.  Algılarımızda zamanın yönü ile ilgili yaptığımız  şekillendirme hatalıdır. Biz, zamanda ileriye gitmek veya zamanda geriye gitmek gibi deyimleri kullanırken aslında farkında olmadan uzayın en, boy ve yükseklik boyutları üzerindeki ilerlemeyi veya gerilemeyi hayal ederek söylüyoruz. Zaman için geçmiş ve gelecek şeklindeki kavramları kullanmak daha isabetlidir. Ancak bu kavramlar da sorunu çözmüyor. Çünkü zaman akarken ilerlediği yön mutlaka “gelecek” anlamındaki yön olmak zorunda değildir. Yahut zamanın geçmişinden söz ederken zamanın geçmişi mutlaka geride kalan kısım olmak zorunda değildir. Yani zamanın geçmişine gelecek, geleceğine de geçmiş dediğimizde hiçbir şey değişmiş olmayacak. Biz öğrenme, öğretme ve algılamada yaşadığımız sorunu kolaylaştırmak için bu kavramları kullanıyoruz. Söz gelimi geçmişte yaşadıklarımız gördüklerimizdir, gelecekteki hayatımız ise göremediklerimizdir. İnsan, önündekini görür, arkasındakini göremez. Dolayısıyla geçmişimiz; gördüğümüz ve önümüzde olan kısımdır, gelecek ise önümüzde olmayan yani arkamızda duran kısımdır şeklinde de düşünebiliriz.  Aynı şey, cansız varlıkların önü ve arkası için de geçerlidir. Cansız varlıkların ön ve arkasını nasıl belirlediğimizin de bir önemi yoktur. Önü arka, arkayı ön olarak belirlediğimizde de sonuç yine aynı yere çıkacaktır. Dolayısıyla zamanın geçmişi, geleceği, ilerisi veya gerisi şeklindeki tanımlar zamanın mutlak yönünü ifade etmiyor. Bu konuda söylenebilecek tek şey zamanın uzaydaki yönlerden farklı olan kendine özel bir yönü olduğu ve bu yöne doğru aktığıdır. Bu yönün tersi ve düzü bulunmaktadır. Akmakta olduğu yön, zamanın düz yönü, bu yönün tersi de zamanın ters yönüdür.  Zamanın yönünü tersine çevirebilseydik bu defa tersine doğru yaptığı yolculuk zamanın düz yönü, diğeri de onun ters yönü olacaktı.  

         Peki zamanın yönü tersine çevrilebilir mi? Çoğu insan bunun mümkün olmadığını düşünecek.  Böyle düşünenler normal koşullarda haksız da sayılmazlar. Önce böyle düşünenlerin normal koşullarda neden haklı olduklarına, daha sonra da nerede yanıldıklarına değineceğiz. Evrenin işleyişinde bazı tekil istisnalar vardır ki bu istisnalar evrenin ömrü boyunca tek bir defa gerçekleşir ve buna hiç hiçbir insan şahit olmaz. Standart Modele göre; evrenin yoktan var edilişini ifade eden Big Bang (Büyük Patlama) bunlardan biridir. Yine simetrinin kırılması ve enerjinin kütle kazanması bu istisnalardan biridir. İnsanlar bu istisnalara şahit olmadıkları için algılarını evrenin işleyen rutin disiplinleri çerçevesinde şekillendirirler.  Zamanın hep ileriye doğru akması da bu rutin disiplinlerden biridir. Bu, insanların sürekli muhatap olduğu bir işleyiştir ve bundan daha farklı bir işleyişle asla karşılaşmazlar. Ne önceki nesiller karşılaşmış, ne de sonraki nesiller karşılaşacaktır.  Zamanın hep ileriye doğru aktığına ilişkin tanıklığımız şöyle gerçekleşiyor. Söz gelimi; A şehrinden B şehrine gittiğinizde zamanın kendine düz yönünde ilerlediğine tanık oluyorsunuz.  B şehrinden A şehrine aynı yoldan geri geldiğinizde de zamanın yine kendi düz yönünde ilerlediğine ve sizinle birlikte yönünü tersine çevirmediğine şahit oluyorsunuz.  Aynı şekilde bir binanın merdivenlerinden yukarıya çıkacak olursanız ve aynı merdivenlerden başladığınız yere doğru tekrar inerseniz her iki durumda da zaman hep kendi düz yönünde ilerlemeye devam edecektir.  Yine bir cümleyi okurken zaman kendi düz yönünde ilerlerken, cümlede geçen harfleri sondan başlayıp başa doğru okuduğunuzda zaman yine aynı düz yönünde ilerlemeye devam edecektir.  Bir şişenin suyunu boşaltıp sonra aynı suyu tekrar şişeye koyduğunuzda zaman, kendi yönünde bir değişiklik yapmayıp hep ileriye doğru akmaya devam edecektir. Yani siz aracınızı geri vitese takıp başladığınız yere doğru aynı koşullarda geri gelseniz, ya da geri adımlarla merdivenden inip başladığınız yere geri dönseniz,  yahut söylediğiniz cümlenin harflerini tersinden okuyup cümlenin başına dönseniz veya şişeden döktüğünüz suyu son molekülüne kadar sırasıyla şişeye geri koysanız da, özetle her ne yaparsanız yapın zaman asla size tabi olmayacak ve hep kendi yönünde ilerleyecek, sizinle birlikte yönünü tersine çevirmeyecek ve yine hep ileriye doğru akmaya devam edecektir.  Bunun nedeni zamanın yönünün blok halinde olmasıdır. Siz geri geldiğinizde birileri de aynı yolda size zıt yönde ilerlerken, zaman sizin için yönünü tersine çevirip diğeri için düz yönde ilerlemek gibi ikili ve paradoksal bir işleyişi sergilemeyecektir. Çünkü üç evrensel sabitten biri simetridir. Fizik biliminde simetri, fizik kanunlarının aynı koşullarda aynı sonuçları üretmesi demektir. Uzay açısından durum farklı olsa da zaman açısından aynı hızda ve aynı rotada ilerleyen biri ile aynı hız ve aynı rotada geri gelen birinin koşulları aynıdır.  Görelilik kuramı gereği hız ve kütle, zamanı etkilediğinden zamanın hızı, genişlemesi, daralması, eğilmesi, bükülmesi veya tamamen durması mümkündür. Hız ve kütlenin miktarına göre zaman farklı ortamlarda farklı davranabilir.  Fakat bunlar zamanın yönü ile ilgili değil dokusuyla ilgilidir. Birbirine yakın iki gezegenden, kütlesi fazla olanın üzerinden zaman yavaş, kütlesi daha hafif olanın üzerinden daha hızlı akacaktır. Ama ister yavaş ister hızlı aksın zamanın yönü değişmeyecektir.  Yine durağan bir cisim ile ışık hızına yakın hızlarda hareket eden iki cisimden, durağan olanın üzerinde zaman çok hızlı akarken, hızlı hareket eden cisim üzerinden zaman çok yavaş akacaktır. Fakat zamanın yönü yine değişmeyecektir. Zamanın uzay ile birlikte eğilip bükülmesi, genişleyip daralması da kendi yönünde bir değişiklik oluşturmayacaktır. Çünkü eğim, daralma ve genişlemeye ilişkin yön değişimleri uzaya ilişkin kavramlardır. Zamanın eğilmesi, daralması ve genişlemesi zamanın kendi yönünü etkilemeyen dokusal niteliklerdir. Bunu algılamakta zorluk yaşayacağız, fakat zaten uzayın üç boyutunun dışında kalan diğer bir boyutu hayal edemiyoruz.  Zamanın eğilmesi, genişlemesi ve daralması da uzaydaki üç boyuttan farklı bir nitelik üzerinden gerçekleşmektedir. Burada sorun gibi görünen tek şey zamanın tamamen durduğu noktadır. Fakat zamanın tamamen durduğu durumlarda zamanın yönünden de söz edilemeyecektir. Aşırı hızından dolayı Işığın (fotonların) üzerinden zaman tamamen durur. Bu yüzden ışık, bize göre olan milyarlarca yıl boyunca yaptığı  yolculuklarının tamamını sıfır zamanda gerçekleştirir. Eğer zaman blok halinde bir yöne sahipse nasıl oluyor da ışık için yönsüz, ışığın dışındaki şeyler için yönlü olabiliyor? Aslında bu bir paradoks değildir. Çünkü ışık, yönsüz olan bir zamanın içinde bulunmuyor, tamamen zamansız bir durumda bulunuyor. Herhangi bir durumda zaman ya vardır, ya da yoktur. Eğer varsa mutlaka bir yönü vardır. Yani durağan bir zamandan söz edilemez, ancak olmayan zamandan söz edilebilir. Olmayan zamana sıfır zaman, yani t=0 deniliyor ki bu da artık zaman değildir. Yani zaman, ışık için kendini yönsüz duruma getirmiyor, yönü yoksa zaman da yoktur. Dolayısıyla zaman bazı durumlar için var iken diğer bazı durumlar için yoktur. Başka bir ifade ile ışık, zamansız bir ortamla tanışmıştır. Herhangi bir şey ışık hızına ulaştığı andan itibaren zamanın dışına taşınıyor. Yani bazı varlıklar (ışık/foton) zamanın dışında da varlığını sürdürebiliyor. Buna durağan veya yönsüz zaman değil, zamansız durum diyebiliriz.  

         Buraya kadarki anlatım, zamanın yönünün tersine döndürülemeyeceğini düşünenlerin lehineydi. Fakat ya evrendeki istisnalardan biri daha gerçekleşirse zaman bundan ne kadar etkilenecek? Söz gelimi; eğer bir gün evren kendi üstüne çökecek olursa zamanın yönü de tersine dönmüş olacak mı? Yani evren yoktan var olurken daha sonra genişlediği gibi, bir gün genişleme durup tersi yönde bir daralmaya başlar ve nihayet başlangıçtaki gibi sıfır hacimli bir noktanın içinde yok olursa zaman da bu süreci ters yönde akarak mı tamamlayacak? Alışılagelmiş rutin algılamamıza göre evren üstüne çökerken de zaman yine de hep ileriye doğru akacaktır.  Bizde böyle bir algı oluşmasının nedeni evrenin iç işleyişi ile ilgili deneyimlerimizdir.  Çünkü evrenin içinde biz bir yöne doğru ilerlerken bizim dışımızda da bir zaman ve bir uzay vardır. Biz, kendi dışımızda olan uzay ve zamanı referans alarak zamanın hep ileriye doğru aktığını düşünüyoruz. Fakat evren kendi üstüne çökecek olursa evrenin dışında başka bir uzay, zamanın dışında da başka bir zaman olamayacağı için zamanın tamamı blok halinde yönünü tersine çevirmek zorunda kalacaktır. Bu durumda algıladığımızın aksine zamanın yönü tersine dönmüş olacaktır. Yani evrenin kendi üstüne çökmesi istisnası zamanın da ters yöne dönmesi gibi bir istisnayı gerçekleştirecektir. Tren örneği burada da yakın bir örnek oluşturuyor. Trenin kendisi geri geldiği zaman karıncalar hangi yöne giderse gitsin hep birlikte geriye doğru yol almış olacaklar. Kuşkusuz trenler dünyanın üzerinde olduğu için trene göre karıncalar neyse dünyaya göre de trenler aynı şeydir. Yani trenler hangi yönde ilerlerse ilerlesin hep birlikte dünyanın döndüğü yöne doğru ilerleyeceklerdir. Dünya için trenler neyse Güneş sistemi için de dünya dahil, sistem içi diğer gezegenler de aynı şeydir.  Gezegenler hangi yöne doğru ilerlerse ilerlesin Güneşin Samanyolu etrafındaki yönü doğrultusunda ilerleyeceklerdir. Güneş için gezegenler neyse Samanyolu için de Güneş sistemleri aynı şeydir. Güneş sistemlerinin kendi veya Samanyolunun eksenindeki yönü ne olursa olsun Samanyolunun uzay içinde ilerlediği yönüne tabidirler. Samanyolu için Güneş sistemleri neyse Yerel Galaksi Kümesi için de Samanyolu dahil, sistem içinde kalan galaksiler aynıdır. Bu galaksilerin yönü ne olursa olsun, hep birlikte Yerel Galaksi Kümesinin ilerlediği yöne doğru ilerlerler. Aynı şey daha üst yapılar için de geçerlidir. Ancak işin sonuna gelindiğinde yani evrenin tamamının yönü tersine döndüğünde uzay dokusuyla birlikte bir bütün oluşturan zamanın kendisi de ters yöne yönelecektir. Çünkü zamanın eski düz yönünde ilerleyebileceği başka bir uzay/alan olmayacaktır. Bu makro ölçekte zaman uzaya tabi olmak zorundadır.  İşte zamanın ters yöne dönebileceği durum bu istisnai durumdur.  Burada da şöyle bir soru sorulabilir: Zamanın yönü tersine döndüğünde evren, içindekiler ile birlikte zamanın geçmişine doğru yolculuk yapmış olacak mı? Aslında zamanın geçmişine doğru yolculuk yapmak için zamanın geleceğinin de olması gerekiyor. Fakat burada zamanın artık bir geleceği yoktur.  Dolayısıyla burada geçmişe yolculuk yapacak olan evren ve içindekiler değil bizzat zamanın kendisidir.  Evren ve içindekiler, önceki duruma göre tersi bir deformasyon sürecine girecek fakat zamanın geçmişine yolculuk yapmış olmayacak. Zaman ters yöne doğru daraldıkça evren ve içindekiler içe doğru bir çökme yaşayacak, başka bir ifade ile evren içe doğru daraldıkça zaman da kendi üstüne çökmüş olacak. Zamanın geçmişine yolculuk yapmanın mümkün olduğu bir durum olacaksa zamanın geleceğine yolculuk yapma potansiyelinin de olması gerekecek. Fakat burada artık zamanın bir geleceği söz konusu değildir. Zamanın tersine dönmesi, Big-Bang olarak yani evrenin yeniden var oluşu, başka bir ifadeyle  yeni bir başlangıç olarak ele alınacaksa kuşkusuz ters dönüş süreçleri zamanın geleceği olacaktır, fakat burada yeni bir big bang söz konusu değil, var olan evrenin kendi üstüne çökmesi söz konusudur. Yani evren ve zaman yeniden yaratılmış değildir. Eğer evren küçülerek sıfır hacmin içinde yok olursa zaman da onunla birlikte ters dönüş sürecindeki geçmişini silerek (yok ederek) nihai noktada tamamen yok olacaktır. Zaman, 13.8 milyar yıl önce ilk var olduğu andan günümüze kadar toplam miktarında hep artış olmuştur. Ancak makro ölçekte;  zamanın yönü tersine döndüğünde zamanın toplam miktarında artık bir artış yaşanmayacak, aksine azalarak nihai bir noktada yok olacaktır. Bu; bir balonu önce şişirip sonra yavaş yavaş havasını boşaltmak gibidir. Başlangıçta balonun hacim miktarında artış olurken daha sonra hacim miktarında azalma olacaktır. Kuşkusuz burada balonu şişiren hava daha sonra yok olmayacak ve uzaya dağılacaktır. Yani mutlak bir miktar kaybı olmayacaktır.  fakat uzay ve zamanın kendisi aynı şekilde miktar kaybettiğinde dışarıda başka bir uzay ve zaman olmadığı için daha önce sahip olduğu miktarda mutlak bir kayıp gerçekleşecektir. Fakat bütün bunlar; içinde zamanın da olduğu paralel evrenlerin veya evrenin dışında daha başka yapıların olmadığı bir teori için geçerlidir. Paralel evrenler varsa ve orada da zaman mefhumu varsa evrenin çökmesi olayından zamanın yönünün de tersine döneceği anlamı çıkmayacak. Çünkü artık evrenin dışında da devam eden bir zaman referansı olacaktır. Bu yazı, zamanın geçmiş veya geleceğine yolculuk yapma konusunu değil zamanın yönüne ilişkin konuyu işliyor.  Zamanda yolculuk yapmak, zamanın göreliliği, zamanın dokusu, zamanın miktarı, zamanın boyutları, zamanın ilk var oluşu, zamanın yok oluşu ve zamansızlık başka yazıların konusudur.

Z. Abidin Toprak

Z.ABİDİN TOPRAK

Referanslar

25.09.2023

       Referans; herhangi bir büyüklüğün miktarına kaynak, ölçü veya kıyas oluşturan başka bir büyüklüktür.  Evrende bulunan her şeyin bir miktarı vardır. Bu miktarların ne kadar az, çok, büyük veya küçük, olduğu ancak başka bir referansa göre belirlenebilir. Hiçbir büyüklük tek baş...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Aşırı hızlardaki sükunet

23.07.2023

Maddelerdeki elektronlar saniyede 300 bin kilometreye yakın hızlarda hareket ediyor. Dünya, kendi ekseni etrafında saatte 1670 km, Güneş’in etrafında saatte 107.000 km hızla dönüyor. Güneş, kendi etrafında saatte 7.000 km, bütün gezegenleriyle birlikte bir sistem olarak Samanyolu Galaksisi’nin etraf...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

İstemediğimiz olayları hayatımızın geçmişinden silmemiz mümkün mü? (Zaman oyunları)

02.06.2023

Masanızdaki kâğıda kalemle derin bir çizgi çiziyorsunuz. Çizginin izi, kâğıdın altındaki deri kaplamada da çıkıyor, hatta aynı çizginin izi derinin altındaki ahşap yüzeye de geçiyor. Sonra kağıttaki çizgiyi siliyorsunuz, deriyi deforme eden çizik izini de düzeltip eski durumuna getiriyorsunuz, daha sonra da ahşap ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Schrödinger’in Kedisi

30.04.2023

Schrödinger’in kedisiGünümüz dünya insanlarının yaklaşık % 95’i Schrödinger’in kedisinin hayatı...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Pencerenizden içeri girenler

31.12.2022

Açık bıraktığınız pencerenizden evinizin içine soğuk, dolu, toz böcek, gürültü, fare veya hırsız girebilir. Bunlar evinizin içine girdiğinde sizin için dört seçenek belirecektir. Bunlardan biri;...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Maddenin ana taşıyıcı kolonları

21.12.2022

Bir binayı taşıyan ana güç, kolonlarıdır. Bu yüzden en sağlam olması gereken de yine kolonlardır. Bu güvence insan için son derece önemlidir. Ne var ki her şeye rağmen bütün madde ve cisimler görece kolaylıkla parçalanabilirler. Bunun tek istisnası ise atom çekirdeğidir. ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Şeytan diyor ki;

13.12.2022

...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Tuğla

11.11.2022

      "Temeline harç olmak" ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Tanımsız

27.10.2022

Acıları yere gömmek vardı yeryüzünde mutlu kalmak İnsanlar gömüldü yere ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Görgüsüzlük

17.10.2022

...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Akıl ve acı

25.09.2022

George Floyd, ABD’nin beyaz polisi tarafından, diziyle boğazına 9 dakika boyunca bastırılmas...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

İyi bir kötülük türü yoktur

19.08.2022

En kötü kötülük iyi bir değer adına işlenen kötülüklerdir. Allah adına bir kötülük işlendiğinde  iki seçenek aktive olmaya başlar. Ya insanlar Allah’a teslimiyet göstermeye devam edip o kötülüğü meşru görecek, destekleyecek ve Allah’ın rızasını kazanm...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Ücretsiz güzellik merkezi

02.08.2022

İnsanların çoğu genellikle dışına yatırım yapıyor. Dışa yapılan yatırım zamanla bozulur. İçe yapılan yatırım ise kalıcıdır. Şöyle bir güzellik merkezi düşünün: -Her türlü kötü ahlak güzelleştirilir. ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kadınlar ve erkekler

18.07.2022

...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kadife Kaplı Çöpler

17.06.2022

              Evdeki halınızı severek almışsınız. Ama yorgan diye kimin üstünü o halıyla örterseniz üzerinden fırlatıp atacaktır. Buzdolabınız gayet güzeldir. Fakat içine ayakkabılarınızı koyarsanız kimse o dolabın kapısını açmayı istemez. Işıl ışıl parlayan güzel tencerenizi ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

İnsanlık hangi sonuca bağlanacak?

14.05.2022

         Dünyanın yaşanmaz hale gelmesi halinde insan neslinin devam etmesini sağlamak için önerilen en güçlü çözüm, başka bir gezegene taşınmak olarak belirtiliyor. Ancak yakın çevremizde yaşamaya elverişli bir gezegen olmadığından en iyimser haliyle böyle bir gezegenin bizden yüz mily...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Çeşitlilik

24.03.2022

        Çeşitlilik bir gereklilik midir, kaçınılmazlık mıdır, faydalı mıdır, zararlı mıdır ?  Bu soruların yanıtını bilmeden çoğu defa çeşitliliği bir engel olarak görür...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Hızlı Zaman Endişesi

24.02.2022

          Bir çocukla bir saatlik yolculuk yaptığınızda çocuk neredeyse her on dakikada bir size; "daha gelmedik mi" diye sorar. Başta yolculuğun bir saat süreceğini söylemiş olmanıza rağmen sık sık bu soruyla muhatap olursunuz. Siz çoğun sabırsızlığından, o da sizin sabrınızdan şikayet...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kuantum

25.01.2022

         Kuantum fiziği veya kuantum mekaniği evreni “miktarlar” üzerinde açıklayan bir bilimdir. Buna nicem veya dalga mekaniği de denir. Kuanta, “miktar” demektir. Latince kökenli bu kelimenin orijinali  kuantus, yani “ne büyüklükte ne kadar” anlamındadır. Do...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kuantum Belirsizlik İlkesi

24.12.2021

               Werner Heisenberg ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Çift Yarık Deneyi (Young Deneyi)

30.11.2021

          Çift yarık deneyi; fizik, optik ve kuantum fiziğine çok değerli katkılar sunmuş...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kuantum Dolanıklık

25.11.2021

           Atom altı noktasal parçacıklardan her birinin diğeriyle aynı olan bir eş parçacığı vardır. Bunların birbirinden tek farkı biri hangi yöne doğru dönüyorsa eşi bunun tersi yönünde dö...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Yokluk

15.11.2021

             Yokluk denince çoğumuzun aklına içinde hiçbir şeyin bulunmadığı boş bir alan, ya da boş ve karanlık bir ortam gelir. Halbuki boşluk ve alan uzaya ait uç boyutlu bir varlıktır ve içinde hiçbir şey olmasa da bu alanlar yokluk demek değildir. Bunu böyle algılamamızın nedeni yokluğu, ona yakın bir va...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kuantum Sıçraması

08.11.2021

             Kuantum sıçraması kavramı, ilk defa 1913’te Danimarkalı fizikçi Niels Bohr tarafından kullanılarak bilim literatürüne girdi. Bu, aynı zamanda modern atom teorisiydi. Buna göre atom çeki...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Işığın Gizemli Dünyası

21.10.2021

       ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kaçınılmazlık

13.09.2021

Kaçınılmazlık deneyden daha güçlü bir argümandır. Deney düzeneklerinde hesaba katılmayan küçük bir ayrıntı olabilir ve bu ayrıntı yüzünden deneyin sonucu farklı çıkabilir veya sonuç aynı olduğu halde neden farklı olabilir. Fakat kaçınılmazlık alternatifsiz seçenektir.  Eğer  2+X = ? diye bir soru sorulursa hem X’in değeri için sonsuz s...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

SU

06.08.2021

Su, bir oksijen ve iki hidrojen elementinden oluşan kimyasal bir bileşiktir. Oksijenin yakıcı, hidrojenin de yanıcı olmasına karşın su yangın söndürücü bir özelliğe sahiptir. Tadı ve kokusu olmayan suyun rengi hafif mavidir. Bunun nedeni kırmızı dalga boylarındaki  ışığı bir miktar emmesidir.  Canlılar için su kaçınılmazdır. Bazı mikroo...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Büyüklük ve Küçüklüğü Tasarlamak

26.07.2021

Bir gün evinizin kapısını açıp içeri girdiğinizde evdeki eşyanın, olduğundan daha büyük veya daha küçük olduğunu görürseniz ne düşünürsünüz? Söz gelimi masanızdaki 30 santimetrelik cetvelin 3 metre kadar uzadığını, çamaşır makinanızın kibrit ku...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Algı Ötesi Tek Yönlülük

28.06.2021

Tabiatta çok değerli ve bir o kadar da cazip sırlar bulunmaktadır. Bu sırlar bazen algılarımıza sığmayan, bazen çok ilginç, bazen de evren içinde...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Canlılık

31.05.2021

  Eğer bir gün yürürken yol kenarında bulunan bir kaya parçasının kımıldadığını, hareket edip yürüdüğünü, sonra size dönüp gülümsediğini ve “gel” diye seslendiğini görürseniz, ya küçük dilinizi yutar ya da tabana kuvvet d...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Mesafeler

29.04.2021

               Mesafe nedir, mesafeler olmasaydı bütün her şey nasıl görünecekti, bilinen en uzun ve en kısa mesafe hangileridir, bunların arasındaki oransal ortalama ne kadardır? Bu mesa...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Her Şey Ne Kadardır? (Evrenin Miktarı)

30.03.2021

Evren beş ana varlıktan oluşuyor. Bunlar; uzay, zaman, madde, enerji  ve bilgidir. Evren 13.8 milyar yıl önce Big-Bang (Büyük Patlama) ile bir sıfır hacim içinde (yoktan) var edildi. Bu olay en b...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kara Delikler

18.03.2021

Kara delikler birer maddedir. Kara delikleri anlamak için öncelikle maddenin nasıl oluştuğu, nasıl topaklandığı ve kütle çekim kuvvetinin uzay ve zamanı nasıl deforme ettiğini bilmek gerekiyor. Kütlesi olan her varlık kütle çekim...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Zamanda Yolculuk Yapılabilir mi?

17.02.2021

Aslında ışık ve ışık hızında yol alan enerji parçacıkları hariç diğer her şey zamanda yolculuk yaparlar. Yolculuk denince çoğu insan bunu uzayda  yapılan yolculuk olarak anlıyor. Teorik olarak yolculuk uzayda, zamanda ve ikisinde olmak üzere üç şekilde yapılabilir. Uzay veya zamanın  iki noktası  arasında alınan mesafeye yolculuk d...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

İhtiyaç, Kaynak ve Bölüşüm Problemi

12.02.2021

Eğer ihtiyaçlar sınırlı ve kaynaklar sınırsız olsaydı iktisat bilimine gerek olmazdı.  Tıpkı hastalık ve ölümün olmaması halinde tıp bilimine ihtiyaç duyulmayacağı gibi. Fakat insan ihtiyaçları sonsuz, dünya kaynakları ise sınırlıdır. Bu, ihtiyaç – kaynak ilişki...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Onu nasıl hayal etmek isterdiniz?

13.01.2021

Sevdiğiniz bir insanı nasıl hayal etmek istersiniz? Fiziğini, giyimini, yaşını, karekterini, eylem, düşünce ve yaklaşımlarını nasıl tasvir edersiniz? Sözgelimi onu kusursuz görebilir veya ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Adalet mi, İyilik mi?

27.11.2020

Adalet kavramı  iyilik veya kötülük kavramlarından daha farklı bir durumu ifade eder.  Adalet; iyilikte de kötülükte de eşit fırsatlara sahip olmayı ifade eder.  Yüce Alla...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Her Şeyin Teorisi (Sicim Kuramı)

23.11.2020

              Her şey ne demektir? Her şey bir şeyden mi yaratıldı ? Eğer böyleyse madde, enerji, zaman,...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Zaman, son yıllarda gerçekten hızla akıp gidiyor mu?

20.11.2020

Zaman, son yıllarda gerçekten hızla akıp gidiyor mu? ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Bu Akşam Her Şey Büyüyecek

16.11.2020

Bir pazar sabahı koltuğunuza yan uzanmış sehpadan kahvenizi yudumluyorsunuz. Ancak birazdan sıra dışı bir olay gerçekleşecek. Elinizi tekrar fincana uzattığınızda fincanınızın bir tas kadar büyüdüğünü göreceksiniz. Büyük bir şaşkınlıkla elinizi çekip fincana odaklanacaksınız. Şaşkınlığınız her saniye artmaktadır, çünkü fincan her saniye düzenli ...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kadını ve Erkeği Tasarlamak

02.11.2020

Bir erkek için kadın ne kadar caziptir? Aynı şekilde bir kadın için erkek ne kadar caziptir? Her bir soruyu muhatabına sormak daha anlamlıdır. Henüz yaratılmazdan önce erkek-dişi veya kadın ve erkek gibi iki cazip cinsiyet kimin aklına gelebilirdi? Kim bunları tasarlayıp h...

Devamını Gör

Z.ABİDİN TOPRAK

Kapılardaki Yazı

30.10.2020

Adam hayretler içindeydi. Alacaklı olduğu herkes onar dakika arayla kendisine borcunu ödemeye geliyordu. Borçluların başına saksı mı düşmüştü, yoksa gece hep beraber rüya mı görmüşlerdi?  Hiçbir umudu kalmamışken bir anda iflastan kurtulmuş ve tekrar eski zenginliğine kavuşmuştu. Art...

Devamını Gör